21 III 2001

akryl, olej, płótno; 162 x 114 cm;
sygn. na odwrocie: S. Fijałkowski - 21III 2001; 6/2001

Stanisław Fijałkowski urodził się w 1922 r. w Zdołbunowie na Wołyniu. Młodość artysty przypada na okres II wojny światowej, doświadczył represji radzieckich, następnie niemieckich,  niechętnie mówi o przeżyciach wojennych, dzieli się emocjami związanymi z nimi podczas malowania. W latach 1946-1951 studiował u Władysława Strzemińskiego, Stefana Wegnera i Ludwika Tyrowicza w Łódzkiej Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych, gdzie później podjął również pracę dydaktyczną. Dyplom uzyskał w 1951 w pracowni grafiki profesora Ludwika Tyrowicza. Powstały dorobek artysty to stwarzanie związków wrażeniowych oraz intelektualnych pomiędzy odbiorcą a dziełem, identyfikacja i refleksja nad formą odwołującą się do wyobraźni i wrażliwości. Celem artysty jest pobudzenie wyobraźni widza, wejście z nim w dialog poprzez stworzony obraz. Jak sam mówi „ Czas, który upłynął od ukończenia studiów do roku 1956 autor uważa za stracony [S.Fijałkowski, Wystawa prac malarskich, Łódź 1957]. Od lat sześćdziesiątych rozpoczyna  świadome kształtowanie swojej drogi twórczej. Moment przełomowy zostaje przez niego osiągnięty po zapoznaniu się z rozprawą Wassilja Kandinsky’ego oraz pismami Carla Gustava Junga. Fijałkowski używa symboli, uprasza je jednak do znaków, które to według osobistego doświadczenia widza mają być przez niego odpowiednio odczytane. Stwarza formę, która rozpoczyna proces kreowania na nowo obrazu.
Prace malarza charakteryzują się oszczędnością formalną, ubogą paletą barw. Poprzez te środki wyrazu obrazy stają się otwartą przestrzenią, harmonijne łącząc pierwiastki emocjonalne z intelektualnymi. Większość jego dzieł opiera się na stosunkowo prostej zasadzie. Artysta stwarza przestrzeń bazując na niemal monochromatycznym tle, dodaje różnorodne elementy najczęściej przypominające figury geometryczne o złagodzonych krawędziach. Zdecydowane określenie barwy tła to celowy zabieg, stworzenia dominanty kolorystycznej, uwypuklając bądź wciągając powstałe później elementy. Charakterystyczna w jego pracach jest ekspresja, która pomimo prostych form nie znika. Artysta poprzez malowanie dąży do zharmonizowania świadomości i intuicji. Punkt wyjścia kompozycji jest najczęściej czysto formalny, znaczenia rodzą się podczas malowania.
Synteza środków formalnych z intelektualną i duchową wrażliwością artysty opiera się estetyzacji jego prac, w dodatku sposób opracowania plastycznego, sprawiającego wrażenie wykonania w pośpiechu, pod wpływem chwili. Powstałe formy przypominają stylistycznie prace reprezentujące abstrakcję geometryczne, jednak w przeciwieństwie do nich, elementy budujące przestrzeń nie stwarzają stałych zasad. Artysta łączy geometrię z liryką otrzymując w ten sposób nowe środki wyrazu, figury tracą swoje idealne proporcje, ich kontury traktowane są szkicowo, najczęściej wypełnione subtelnymi kolorami.
Prezentowany Państwu obraz powstały w 2001 roku oddaje on w pełni zamierzenia Stanisława Fijałkowskiego. Dominantą barwną jest białe tło, zostaje ono przecięte mocnymi, lekko falującymi czarnymi liniami na dwóch krańcach płótna. Górna rozpoczyna swój bieg dla widza od lewej krawędzi, zatrzymuje się tuż przed prawym brzegiem, schodzi delikatnie ku dołowi. W dolnej trudno rozróżnić początek i koniec, widzimy tylko pewien jej odcinek. Poprowadzona jest dalej poza ramy, już bez naszej obecności. Po prawej stronie linia jest niżej, można zaryzykować, że unosi się ku lewej, bądź na odwrót opada ku prawej krawędzi, interpretacja jest zależna od obserwatora. Ekspresja zaznaczona jest poprzez kontrast barwny tła z liniami, ich rozmieszczenie i formę. Konstrukcja obrazu wyznaczona jest liniami poziomymi, pomimo kontrastów i ekspresji tworzy harmonijną całość.
Cała droga twórcza artysty jest poszukiwaniem nowych treści wypowiedzi twórczej. Debiutował wystawą indywidualną w słynnej Galerii Krzywe Koło (1962). Początkowo tworzona przez niego sztuka była bliska lirycznemu surrealizmowi. Następnie zainteresowała go abstrakcja geometryczna, ukształtowana według własnych zasad. W latach sześćdziesiątych powstawały symboliczne krajobrazy, zbudowane z figur geometrycznych oraz płynnych, łagodnych linii, w tym okresie powrócił również do grafiki.  W latach osiemdziesiątych wyraźnie ograniczył ikonografię swoich obrazów, które zredukowane do jednolitych niemal powierzchni, nieznacznie tylko zróżnicowanych kolorem - nabrały poprzez te zabiegi wartości kontemplacyjnych. W tym samym czasie tytuły prac zostają zastąpione jedynie datą lub dedykacją. Twórczość malarza charakteryzuje się oszczędnością formy (w czym zdaje się ujawniać wpływ Malewicza i Strzemińskiego) oraz także harmonią. Wyraźnie daje się w niej także zauważyć fascynacja filozofią, psychoanalizą i antropologią kulturową. Artysta miał wiele wystaw w kraju i za granicą, reprezentował Polskę na Biennale w S?o Paulo w 1969 oraz na Biennale w Wenecji (1972). Jest między innymi laureatem nagród im. Cypriana Kamila  Norwida i Jana Cybisa.
Proponowany Państwu obraz jest przykładem wieloletnich doświadczeń artysty. Ukazuje twórczą wyobraźnię oraz doskonałość warsztatową . Twórczość artysty udowadnia sposób  postrzegania  przez niego sztuki, jako przesłania. Poprzez symbol opisuje świat rzeczywisty i duchowy. Znaki - linie, które używa w omawianym przykładzie osiągają wymiar metafizyczny. Interpretacja przesłania, które za sobą niosą jest problemem otwartym, uzależnionym od możliwości interpretacyjnych widza. Omawiany obraz jest godny polecenia, może być początkiem nowego dialogu między artystą a właścicielem.

Wystawiany:
1.  Stanisław Fijałkowski, Miejska Galeria Sztuki w Łodzi, 2002
2.  Stanisław Fijałkowski, Muzeum Narodowe w Poznaniu, Poznań 2003, poz. kat. 384, s. 255;

Bibliografia:
1. Stanisław Fijałkowski, Wystawa prac malarskich, Łódź 1957
2. Stanisław Fijałkowski, Muzeum Narodowe w Poznaniu, Poznań 2003