Konie w stajni, 1832-1835

akwarela na podrysowaniu ołówkiem, papier; 35 x 52,3 cm;
sygn. p. d.: P. Michałowski

Lit.: Piotr Michałowski 1800-1855. Wystawa dzieł artysty w dwusetną rocznicę urodzin, katalog wystawy monograficznej Anna Zeńczak i in., Muzeum Narodowe w Krakowie, Kraków 2000, kat. poz. 387.

Najczęściej stosowaną techniką malarską, wykorzystywaną przez autora oferowanego dzieła była akwarela, nieodłącznie z perfekcyjnym i lekkim rysunkiem. Jak pisze Jerzy Sienkiewicz: „ (…) w charakterystyce malarstwa polskiego tej doby nie sposób pominąć i nie wyróżnić autonomicznej roli rysunku. Impuls dawno dany przez Norblina, a podjęty przez jego uczniów, z których wystarczy wspomnieć Płońskiego i Orłowskiego, działał wciąż. Notatka, impresja, czy też improwizacja w lekkiej formie szkicu przyjęła się ogólnie.” W młodości Piotr Michałowski uczył się rysunku w krakowskich pracowniach Michała Stachowicza, Józefa Brodowskiego i Franciszka Lampiego i, mimo doskonałej techniki i talentu, wciąż pozostawał amatorem. 2 marca 1832 roku, po bolesnym dla artysty fiasku powstania listopadowego, zdecydował się na wyjazd do Francji z silnym postanowieniem, by zostać malarzem, miał wtedy trzydzieści dwa lata. Decyzja zatem była świadoma i dojrzała.
Artysta trafia do pracowni Nicolasa Toussainta Charleta, najpewniej z polecenia przyjaciół rodziny Ostrowskich. Nie szukał prestiżowych i oficjalnych szkół, którymi kierowali tacy wybitni malarze jak Gerard, Gros, Ingres czy Delaroche. Wybór nauczyciela dokonany przez Piotra Michałowskiego dał mu swobodę w formułowaniu swoich wypowiedzi malarskich, bowiem Charlet unikał klasycznego rygoru dominującego w akademickiej sztuce tego czasu, jak również lubował się w akwareli i rysunku. Dodatkowym atutem pracowni była przyjaźń łącząca nauczyciela z wojskowymi, którzy bez utrudnień udostępniali do studiów z natury umundurowanie, uzbrojenie, czy żywe zwierzęta - konie. Jak pisze Jerzy Sienkiewicz: „Rysunki i akwarele Michałowskiego, datowane lub dające się datować na lata 1832-1833, odsłaniają metodę nauczania stosowaną w tej pracowni. Sprowadza się ona do studiów z natury swobodnie ustawionego modela, bez jakiejkolwiek pretensji do klasycznego układu wzorowanego na antycznej rzeźbie.”
Lata 1832-1835, na które datowana jest oferowana akwarela przypadają głównie na czas pobytu Piotra Michałowskiego we Francji, gdzie artysta święcił triumfy jako wybitny rysownik i akwarelista, równocześnie sprzedając swoje dzieła prywatnym kolekcjonerom, jak również marszandom, m.in. Durand Rouela, za pośrednictwem których obrazy artysty trafiały do Niemiec czy Anglii. Lata 1832-1835 to również czas w którym, powtarzając za Jerzym Sienkiewiczem, artysta wyzbył się manierystycznych tendencji w swoich obrazach i przekształcił je wpisując się w nurt romantycznego malarstwa francuskiego „Charlet [nauczyciel Michałowskiego] był przecież przyjacielem zmarłego przed kilku laty Gericaulta. Atelier Charleta szerzyło kult wielkiego romantyka, a z tej atmosfery nie mógł i nie próbował wyłamać się Michałowski.”
Informacje zawarte w krakowskim katalogu towarzyszącemu wystawie poświęconej Piotrowi Michałowskiemu sugeruje, że oferowane dzieło zostało stworzone na zamówienie z przeznaczeniem sprzedaży do jednego z zachodnich krajów, by z czasem znaleźć się w obiegu antykwarycznym w Londynie. Autorzy katalogu zwracają również uwagę na fakt, że na reprodukowanej karcie „katalogu dzieł” sprzedawanych przez Michałowskiego w latach 1832-1837 widnieje podobna do oferowanej kompozycja różniąca się dodaną postacią stajennego ujętą na dalszym planie kompozycji. Marszandem zajmującym się sprzedażą zbieżnej z oferowaną akwarelą był wspomniany wcześniej Durand Rouela. Kompozycja z osobą stajennego pojawiła się w obiegu aukcyjnym w 1998 roku i została zatytułowana „W stajni - Konie i Stajenny.” Przytoczony wcześniej „katalog dzieł” sprzedawanych przez Piotra Michałowskiego był szkicownikiem autora zawierającym wstępne szkice oferowanych kompozycji, jak również nazwiska nabywców oraz kwoty sprzedaży.
Reasumując, oferowana akwarela stanowi dojrzały przykład twórczości Piotra Michałowskiego oraz nosi wszystkie najważniejsze cechy warsztatu artysty, takie jak swobodny rysunek, lekkość kompozycji, a także doskonała znajomość anatomii, którą twórca skrupulatnie studiował.
Oprac. na podstawie:
1. Piotr Michałowski 1800-1855. Wystawa dzieł artysty w dwusetną rocznicę urodzin, katalog wystawy monograficznej Anna Zeńczak i in., Muzeum Narodowe w Krakowie, Kraków 2000;
2. Michałowski …, Jerzy Sienkiewicz [wstęp], Warszawa 1964, s. 16-30.